بسم الله الرحمن الرحیم

شوخ طبعی و روی خندان و گشاده کاراکتر مثبتی است که درتعاملات اجتماعی و جذب همفکر و همنشین و در تسریع القای مطالب تاثیر بسزایی دارد.
پیامبر بزرگوار اسلام نیز طبق روایات رسیده همیشه چهره ای متبسم داشته اند. امام صادق علیه السلام می فرمایند: " الْمُؤْمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ وَ الْمُنَافِقُ قَطِبٌ وَ غَضِب"...مؤمن شوخ طبع و خوش مشرب است، ولی منافق گرفته و خشم‌آلود. ¹

اما آنچه مسلم است اینکه هر امری زمانی مورد قبول قرار می گیرد که حدود و خطوط قرمزها وباید ها و نباید ها را زیر پا نگذارد .

شوخی و مزاح نیز از این قانون مستثنی نیست و نیازمند اعمال محدودیتهایی است. نگارنده خلاصه ای از این مفصل را به صورت 3نکته زیر معروض می دارد:

1) ماهیت گفتار از 2 حالت خارج نمی باشد:
الف- گفتار ،خلاف واقع است که دروغ نامیده می شود و از گناهان کبیره و مستوجب عذاب است.
ب- گفتار ، خلاف واقع نیست بلکه گوینده با اهدافی از جمله مقصود دیگری را اراده کرده است ، مثل توریه یا قسمی از شوخی ها.

بنابر این باید توجه داشت شوخی های خلاف واقع و "الکی گفتم" ها! نوعی دروغ محسوب می شوند که مورد بازخواست الهی قرار خواهند گرفت.

حضرت پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله می فرمایند: إِنِّی لَأَمْزَحُ وَ لَا أَقُولُ إِلَّا حَقّا ...همانا من مزاح می کنم ولی جز حق نمی گویم.²

2) در دین ما ، بعبارتی در کتاب ما و در سنت معصومین ما شوخی نباید با هرشخصی و در هرمکانی صورت گیرد و برخی شوخی ها ، شوخی های ممنوع به حساب می آیند. مثل:

-شوخی دو فرد نامحرم با یکدیگر که در روایات ما مورد نهی های شدیدی قرار گرفته است. چرا که اولا معنای لغوی و ماهیت شوخی ، خوشی و عشرت است که اسلام برای معاشرت دو فرد نامحرم مرزهایی مشخص کرده است و ثانیا طبق تعاریف روانشناختی که تحت عنوان "تداعی معانی" از آن یاد می شود ، هر واژه ای یک معنایی را تداعی می کند. مثلا واژه "باران" تداعی معنای "آب" می کند. یا "آتش" تداعی معنای "گرمی" می کند. در واقع هریک از این واژه ها مفاهیم جدیدی را به ذهن انسان می آورد. بنابر این هر نوع سخن طنزآلود و شوخی علاوه بر ایجاد سرخوشی درطرف مقابل ، مفاهیم دیگری را نیز به ذهن او منتقل می کند و به تعابیر قرآنی شیطان نیز در این راه کمک می کند و حتی اگر شخص مخاطب آن را از ذهن خود براند از نظر روانشناختی آن مطلب در ناخودآگاه و رویای او پدیدار می شود.³

-مثال دیگری از شوخی های مفسده انگیز ⁴ و ممنوع شوخی خانمها با آقایان و حتی شوخی خانمها با یکدیگر در حضور آقایان است . چرا که خداوند متعال در قرآن کریم در آیه 32 سوره مبارکه احزاب دستور می فرماید:...فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَض...پس نرمی در گفتار به کار نبرید تا آن کس که در قلبش مرض هست طمع ورزد.
تفسیر نمونه ذیل این آیه می نویسد: "میفرماید بنابر این به گونه اى هوس انگیز سخن نگوئید که بیماردلان در شما طمع کنند (فلا تخضعن بالقول فیطمع الذى فى قلبه مرض ).
بلکه به هنگام سخن گفتن ، جدى و خشک و بطور معمولى سخن بگوئید، نه همچون زنان کم شخصیت که سعى دارند با تعبیرات تحریک کننده که گاه توام با ادا و اطوار مخصوصى است که افراد شهوت ران را به فکر گناه مى افکند سخن بگوئید."

از آنجا که اسلام مبین، شخصیت زن اسلامی را شخصیتی محکم و باوقار می خواهد تا او و جامعه را از مشکلات بعدی حفظ کند و میخواهد که آنچه در جامعه نمود پیدا می کند بعد معنوی و انسانی شخصیت زن باشد و نگاهها از جنسیت زن به توانمندیهای او معطوف شود لذا از زن مسلمان می خواهد که صحبتش با نامحرم را در حد ضرورت و در صورت ضرورت با گفتاری متین و باوقار انجام دهد.

ناگفته پیداست که شوخی ، وجهه ی محکم و متین شخصیت زن اسلامی در مقابل نامحرم را مخدوش ساخته و لطافت و ظرافت و خوش رویی زن را که مختص همسر و محارم اوست به منصه ظهور می گذارد و این چراغ سبزی خواهد شد برای مردان بیمار دل تا طمع ورزند و باب التذاذ از هم صحبتی و... با آن زن برایشان گشوده شود.⁵

 

3) مزاح مقبول هم آنگاه موثر و نفوذپذیر است که از حد اعتدالش خارج نشود و انسان در شوخی کردن دچار افراط و زیاده روی نشود که این  افراط و همه چیز را به شوخی گرفتن قدرت تعقل را از انسان می گیرد و از عقل او می کاهد ؛ حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در حکمت450 نهج البلاغه می فرمایند: 
« ما مَزَحَ امرُؤٌ مَزحَةً الّا مَجَّ مِن عَقلِهِ مَجَّةً »
هیچ کس شوخی بی جا نکند ، جز آنکه مقداری از عقل خویش را از دست بدهد.

 

پی نوشتها:
1- بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏74/ص 155 /باب 7
2- مکارم الأخلاق/ص 21 /فی مزاحه و ضحکه
3-مرکز اینترنتی پاسخگویی به شبهات "اندیشه قم"
4- لازم به ذکر است که گاهی برخی افراد از لفظ "مفسده" برداشت فساد بزرگ و شاخصی می کنند حال آنکه همان در معرض لذت و ریبه قرار دادن و به طمع انداختن مردان خود می تواند مصداق ایجاد مفسده باشد.
5- این حقیر در این خصوص استفتائاتی از چندتن از مراجع عظام تقلید کرده ام که اینجا (+) می توانید آنها را مطالعه بفرمایید.

 

لینکهای مفید مربوطه:
1- حد ضرورت تکلم زن با مرد نامحرم
2- نگاه و شوخی با نامحرم
3- صحبتهای سرکار خانم نیلچی زاده در برنامه سمت خدا در خصوص حدود ارتباط با نامحرم در فضای مجازی

نوشته شده در سه شنبه 91/3/23ساعت 9:15 عصر توسط منتظرالقائم نظرات ( ) |